Τα αιθέρια έλαια σαν παράγοντας ευεξίας
Τα αιθέρια έλαια χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια ανθρώπους καθημερινά για πολυάριθμους λόγους και η μεγάλη πλειοψηφία αυτών χωρίς να αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα από τη χρήση τους.
Ωστόσο, τα αιθέρια έλαια είναι δραστικές ουσίες, συμπυκνωμένα και πολύπλοκα μίγματα φυσικών χημικών ενώσεων και μπορεί να γίνουν επιβλαβή εάν δεν χρησιμοποιηθούν με τη δέουσα προσοχή και επιμέλεια. Το αιθέριο έλαιο στο φιαλίδιο της συσκευασίας του είναι 50-100 φορές πιο συμπυκνωμένο από ό,τι στο φυτό από το οποίο και παραλαμβάνεται συνήθως με τη φυσική μέθοδο της υδρο- ή ατμο-απόσταξης.
Η ασφάλεια στη χρήση των αιθέριων ελαίων αναφέρεται σε μια κατάσταση απαλλαγμένη από κινδύνους ή την εμφάνιση οποιασδήποτε βλάβης.
Οι απλοί χρήστες των αιθέριων ελαίων, πολύ περισσότερο τα άτομα που ασκούν αρωματοθεραπεία, πρέπει να γνωρίζουν πολύ καλά τα ζητήματα ασφάλειας που σχετίζονται με τη χρήση των αιθέριων ελαίων, προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές αρνητικές επιπτώσεις.
Σύμφωνα με τον Burfield, «μολονότι πολλά αιθέρια έλαια είναι δυνητικά επικίνδυνα φυσικά συστατικά, εάν αντιμετωπιστούν με τον κατάλληλο τρόπο, οι κίνδυνοι που εμπεριέχονται στη χρήση τους μπορεί να είναι πολύ μικροί».
Η σωστή εφαρμογή των αιθέριων ελαίων μπορεί να προκαλέσει κάποιο περιστασιακό ερεθισμό ή μικρή ενόχληση, αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο να δημιουργήσει σοβαρό πρόσκαιρο ή διαρκές σωματικό πρόβλημα, όταν ακολουθούνται επιμελώς οι βασικές οδηγίες.
Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γνωρίζετε για την ασφάλεια των αιθέριων ελαίων. Στο άρθρο αυτό θα παραμείνουμε μόνο σε γενικές οδηγίες ασφάλειας.
Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ασφαλή χρήση των αιθέριων ελαίων:
Η κακή ποιότητα του αιθέριου ελαίου
Η ποιότητα ενός αιθέριου ελαίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και οι παράγοντες αυτοί καθορίζουν αθροιστικά τη καθαρότητα, αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του αιθέριου ελαίου.
Οι παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα ενός αιθέριου ελαίου, είναι μεταξύ άλλων, η ποιότητα του βοτανικού υλικού από το οποίο έχουν παραχθεί, η μέθοδος παραλαβής αυτών, η πιθανή νόθευση του αιθέριου ελαίου, η φήμη του προμηθευτή και οι διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου που ακολουθεί.
Τα κακής ποιότητας αιθέρια έλαια αυξάνουν την πιθανότητα ανεπιθύμητης αντίδρασης και ως εκ τούτου η ανάγκη για επιλογή αγνών, αυθεντικών και γνήσιων αιθέριων ελαίων είναι υψίστης σημασίας.
Η ιδιαίτερη χημική σύσταση του αιθέριου ελαίου
Αιθέρια έλαια πλούσια σε αλδεΰδες (π.χ. κιτρονελλάλη, κιτράλη) και φαινόλες (π.χ. κινναμωμική αλδεΰδη, ευγενόλη) μπορεί να προκαλέσουν δερματικές αντιδράσεις. Αιθέρια έλαια πλούσια σε αυτά τα συστατικά πρέπει πάντα να αραιώνονται, πριν την εφαρμογή τους στο δέρμα.
Σύμφωνα με τη Schnaubelt, «η αραίωση τέτοιων αιθέριων ελαίων έτσι ώστε το διάλυμα που προκύπτει να μην είναι ερεθιστικό, μπορεί να απαιτήσει την αραίωση τους σε συγκεντρώσεις πολύ μικρότερες από τις συνήθεις σε κανονικές συνθήκες. Μια δεύτερη επιλογή είναι η ανάμειξη τέτοιων ερεθιστικών ελαίων με άλλα αιθέρια έλαια, στις κατάλληλες αναλογίες, έτσι ώστε το τελικό μίγμα να ελαχιστοποιεί τις ερεθιστικές τους επιδράσεις».
Ο μη ορθός τρόπος εφαρμογής
Τα αιθέρια έλαια μπορούν να εφαρμοστούν στο δέρμα (δερματική εφαρμογή), να εισπνέονται, να διαχέονται στον χώρο ή ακόμη και να λαμβάνονται εσωτερικά. Κάθε μία από αυτές τις μεθόδους θέτει ιδιαίτερα ζητήματα ασφάλειας που πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη.
Πιθανές ανησυχίες για την ασφάλεια στη χρήση, σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις συζητούνται στα παρακάτω άρθρα:
Τοπική εφαρμογή στο δέρμα των αιθέριων ελαίων – Προφυλάξεις (εδώ)
Εφαρμογή αιθέριων ελαίων με εισπνοή – Προφυλάξεις (εδώ)
Εσωτερική χρήση αιθέριων ελαίων – Προφυλάξεις (εδώ)
Η λαθεμένη δοσολογία / αραίωση
Στην Αρωματοθεραπεία, τα περισσότερα χρησιμοποιούμενα μείγματα αιθέριων ελαίων διαλύονται σε φυτικά έλαια, σε «αραιώσεις (Dilution)» 1 έως 5 τοις εκατό (κατ΄όγκον). Οι αραιώσεις αυτές, κατά κανόνα, δεν αποτελούν πηγή ανησυχίας για την ασφαλή χρήση των αιθέριων ελαίων.
Καθώς αυξάνεται η «αραίωση», ενδέχεται να παρουσιαστούν δερματικές αντιδράσεις, ανάλογα με το συγκεκριμένο κάθε φορά αιθέριο έλαιο, την περιοχή στην οποία εφαρμόζεται αυτό και άλλους παράγοντες που σχετίζονται με τα επίπεδα ευαισθησίας του ίδιου του χρήστη. Οποιαδήποτε υπερβολική χρήση αιθέριων ελαίων μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό ή άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες λόγω της λιπόφιλης φύσης τους.
Η ακεραιότητα του δέρματος
Το κατεστραμμένο, ασθενές ή φλεγμονώδες δέρμα είναι συχνά ευκολότερα διαπερατό από τα αιθέρια έλαια. Στις περιπτώσεις αυτές το προβληματικό δέρμα είναι συνήθως περισσότερο ευαίσθητο σε δερματικές αντιδράσεις. Είναι, έτσι, δυνητικά επικίνδυνο να εφαρμόζονται μη αραιωμένα αιθέρια έλαια σε αυτές ακριβώς τις προβληματικές κατηγορίες δέρματος.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η κατάσταση του δέρματος μπορεί να επιδεινωθεί καθώς θα απορροφηθούν μεγαλύτερες ποσότητες αιθέριου ελαίου από το κανονικό. Είναι επίσης πιο πιθανό να εμφανιστούν αντιδράσεις ευαισθητοποίησης για τα χρησιμοποιούμενα αιθέρια έλαια.
Η ηλικία του χρήστη
Τα βρέφη, τα νήπια και τα μικρά παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στη δραστικότητα των αιθέριων ελαίων και οι ασφαλείς «αραιώσεις» κυμαίνονται γενικά από 0,5 – 2,5%, ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται.
Ορισμένα αιθέρια έλαια θα πρέπει, είτε να αποφεύγονται, είτε να χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρές «αραιώσεις», υπό την καθοδήγηση ενός έμπειρου επαγγελματία υγείας ή να περιλαμβάνονται σε μικρό ποσοστό σε ένα επαγγελματικά διαμορφωμένο μείγμα αιθέριων ελαίων.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε δυνητικά τοξικά αιθέρια έλαια, όπως το αιθέριο έλαιο της Σημύδας και της Γωλθέριας, που και τα δύο περιέχουν υψηλό ποσοστό (% κ.β.) σε σαλικυλικό μεθυλεστέρα, του Ευκάλυπτου με υψηλή περιεκτικότητα σε 1,8 κινεόλη και της Μέντας με υψηλή περιεκτικότητα σε μενθόλη.
Οι ηλικιωμένοι χρήστες αιθέριων ελαίων, επίσης, μπορεί να παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στο δέρμα, σε σύγκριση με εκείνους της νεότερης ηλικίας. Επομένως μπορεί να ενδείκνυνται και σε αυτούς μειωμένες συγκεντρώσεις, δηλαδή μεγαλύτερες «αραιώσεις των χρησιμοποιούμενων ή προτεινόμενων για χρήση αιθέριων ελαίων..
