Η μέθοδος παραλαβής τους
Η Απόσταξη με υδρατμούς ή ατμο-απόσταξη αποτελεί, σήμερα, την πλέον σύγχρονη φυσική μέθοδο παραλαβής των πτητικών συστατικών αρωματικών φυτών, γνωστό με το συλλογικό όνομα «αιθέρια έλαια».
Χρησιμοποιείται ευρύτατα από τις βιομηχανίες για μεγάλες αποστάξεις.
Η φυσική μέθοδος της απόσταξης, χρησιμοποιούμενη από την αρχαιότητα, χάρη στην τεχνική πρόοδο που σημειώθηκε, βελτιώθηκε σημαντικά.
Η μέθοδος της ατμο-απόσταξης αποτελεί σημαντική βελτίωση της παλαιότερης τεχνικής της υδρο-απόσταξης.
Τα βασικά πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι ότι,
- παράγεται αιθέριο έλαιο ανώτερης ποιότητας,
- είναι κατάλληλη μέθοδος για την παραλαβή αιθέριων ελαίων από όλα, σχεδόν, τα αρωματικά φυτά,
και
- η ποσότητα του αιθέριου ελαίου, που παραλαμβάνεται, είναι μεγαλύτερη, σε σχέση με τις παλαιότερες μεθόδους της απόσταξης.
Πρόκειται για την πιο απλή, οικονομική και ευρύτατα χρησιμοποιούμενη μέθοδο για την παραλαβή των αιθέριων ελαίων από όλα σχεδόν τα αρωματικά φυτά.
Το ανθόνερο (αναφέρεται και σαν υδρόλυμα, μετάφραση του αγγλικού όρου hydrosol) παλαιότερα, αποτελούσε παραπροϊόν προς απόρριψη της διαδικασίας απόσταξης.
Ωστόσο, ερευνητικές μελέτες σύγκρισης της χημικής σύστασης ανθόνερων και αιθέριων ελαίων, άνοιξε τον δρόμο για την ανάδειξη της αρωματικής τους δράσης και της σημαντικής βιολογικής τους δραστηριότητας (αντιμικροβιακή, αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδης) αποτέλεσμα της ενδιαφέρουσας χημικής τους σύστασης.
Σήμερα, λοιπόν, αποτελεί το δεύτερο σημαντικό προϊόν της μεθόδου παραλαβής «αιθέριων ελαίων» από αρωματικά φυτά-βότανα, με την φυσική μέθοδο της ατμο-απόσταξης.
Ο ατμός παράγεται σε ειδικό ατμολέβητα ή σε ατμογεννήτρια και, στη συνέχεια, εισάγεται στον άμβυκα αποστάξεως, όπου υπάρχει το φυτικό υλικό, συνήθως, με πίεση μεγαλύτερη από την ατμοσφαιρική. Ο υδρατμός διαπερνά το φρέσκο φυτικό υλικό, διασπώντας τα κύτταρα αυτού και συμπαρασύροντας μαζί του τα πτητικά χημικά συστατικά του.
Στη συνέχεια, το μίγμα υδρατμών και πτητικών συστατικών περνά από ειδική συσκευή ψύξης-συμπύκνωσης. Ακολουθεί η τελική παραλαβή ενός υγρού μίγματος δύο διακριτών φάσεων (βλέπε σχήμα), που αντιστοιχούν σε δύο σημαντικά προϊόντα:
- Η πρώτη φάση, αντιστοιχεί σε ένα πολύπλοκο μίγμα πτητικών, λιπόφιλων, χημικών ενώσεων με το γνωστό συλλογικό όνομα «αιθέριο έλαιο» και
- Η δεύτερη φάση, που αποτελείται κυρίως από καθαρό νερό, με διαλυμένο σε αυτό μικρής ποσότητας πτητικών, υδρόφιλων χημικών συστατικών και μιας πολύ μικρής ποσότητας αιθέριου ελαίου.
Η διαφορά πυκνότητας των δύο αυτών φάσεων αποτελούν την βάση του εύκολου, φυσικού διαχωρισμού αυτών, για την παραλαβή των δύο σημαντικών προϊόντων.
Ανθόνερα: Η χημική τους σύσταση
Τα ανθόνερα, συνήθως, περιέχουν λιγότερο από 1 g/L (δηλαδή 0,10%) υδατοδιαλυτών πτητικών αρωματικών ενώσεων, που παραμένουν διαλυμένα στην υδατική φάση.
Τα περισσότερα ανθόνερα δεν έχουν περαιτέρω εφαρμογές, και γενικά απορρίπτονται, λόγω της πολύ χαμηλότερης συγκέντρωσης χημικών ενώσεων με αρωματικές ιδιότητες ή σημαντικές βιολογικές δράσεις.
Τα υδατοδιαλυτά συστατικά των αιθέριων ελαίων, που διαλύονται στο νερό απόσταξης, δίνουν στο ανθόνερο, που προκύπτει, τα χαρακτηριστικά του οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (άρωμα και γεύση).
Συμβαίνει δε, κάποια από αυτά, να παρουσιάζουν, μερικές φορές, οσμή ανώτερη από αυτή του αντίστοιχου αιθέριου ελαίου τους.
Τα πτητικά χημικά συστατικά των ανθόνερων είναι, κυρίως, μονοτερπενικές αλκοόλες, αλδεΰδες και κετόνες, καθώς και σεσκιτερπενικές αλκοόλες. Είναι πολύ πολικές (υδρόφιλες) ενώσεις.
Τα ανθόνερα είναι όξινα υγρά (με pH, που κυμαίνεται από 4,0 έως 6,0), με ευχάριστη έως δυσάρεστη και με παρόμοια έως ανόμοια οσμή, σε σύγκριση με το αντίστοιχο αιθέριο έλαιο τους.
Η ποιότητα των ανθόνερων προσδιορίζεται με βάση την ποσότητα των διαλυτών πτητικών ενώσεων τους. Για τον λόγο αυτό, συνιστάται ο απόλυτος ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός της χημικής της σύστασης, προκειμένου να διασφαλιστεί η βέλτιστη ποιότητα και η δυνατότητα ανίχνευσης νοθείας, που γίνεται εύκολα, με την αραίωση των ανθόνερων με νερό.
Ο απόλυτος ποσοτικός προσδιορισμός είναι, επίσης, χρήσιμος για την παροχή πλήρους πληροφόρησης σε εκείνον που πρόκειται να το χρησιμοποιήσει σαν συστατικό άλλων προϊόντων, προκειμένου να προσδιορίσει πιθανές εφαρμογές, αλλά και την ασφάλεια των προϊόντων του.
Περισσότερη ενημέρωση
Για περισσότερες πληροφορίες για τις βιολογικές δράσεις των ανθόνερων, διαβάστε εδώ
Για τις χρήσεις και εφαρμογές των ανθόνερων στους διάφορους τομείς της κοσμητολογίας, διαβάστε εδώ
Για την ορθή συντήρηση και αποθήκευση των ανθόνερων, διαβάστε εδώ
Για την χρησιμοποιούμενη ορολογία των ανθόνερων και την σύγχυση, που προκύπτει ή / και στηρίζεται σε αυτή, διαβάστε εδώ